Voorkom ernstige gevolgen voor moeder en kind

Tussen de 5% en 10% procent van alle zwangere vrouwen in Nederland krijgt zwangerschapsdiabetes.
Bij de meeste vrouwen verdwijnt deze vorm van diabetes snel na de bevalling.
Het tijdelijke karakter betekent helaas niet dat deze aandoening onschuldig is. Als er geen tijdige behandeling plaatsvindt, kan de zwangerschapsdiabetes ernstige gevolgen voor moeder en kind hebben. Alle reden dus om meer te weten te komen over deze vorm van diabetes.
En vooral, hoe is zwangerschapsdiabetes te voorkomen en te behandelen?

Wat is zwangerschapsdiabetes?

Zwangerschapsdiabetes (diabetes gravidarum) is een tijdelijke vorm van diabetes mellitus die tijdens de zwangerschap ontstaat, meestal na de 20e week van de zwangerschap. De vele hormonale veranderingen in het lichaam van de zwangere vrouw zijn de oorzaak van deze vorm van diabetes. De placenta maakt bij elke zwangerschap hormonen aan - waaronder oestrogeen, progesteron en groeihormonen – die zorgen voor een afname van insulinegevoeligheid. Hierdoor komt er de nodige glucose bij het ongeboren kind, wat een belangrijke rol speelt bij zijn groei en ontwikkeling.
In het geval van zwangerschapsdiabetes zijn er problemen bij het reguleren van de bloedsuikerspiegel. De opgenomen glucose kan niet goed worden verwerkt, waardoor er te veel suiker in het bloed blijft zitten klem komt te zitten. 

Het gevolg is dat de bloedsuikerspiegel stijgt en zwangerschapsdiabetes kan ontstaan. De te grote hoeveelheid suikers bereikt via de placenta ook het ongeboren kind, wat gevaarlijk kan zijn. Bij de meeste vrouwen met zwangerschapsdiabetes verdwijnt de aandoening wanneer de placenta weg is, dus snel na de geboorte.

Impact van zwangerschapsdiabetes

6% van de vrouwen houdt diabetes type 2 over aan de zwangerschap; de overige vrouwen hebben een verhoogd risico van 50% om op oudere leeftijd diabetes type 2 te ontwikkelen. Bovendien heeft de baby van een moeder met zwangerschapsdiabetes een verhoogde kans op diabetes type 2. En als zwangerschapsdiabetes niet (tijdig) wordt behandeld, is de kans op sterfte van de baby twee keer groter dan bij een reguliere zwangerschap.

Welke risico’s zijn er verbonden aan zwangerschapsdiabetes?
Zowel voor de moeder als het kind zijn er grote gevaren aan zwangerschapsdiabetes verbonden.

Bedreigingen voor het kind

Te sterke groei
De verhoogde bloedsuikerspiegel veroorzaakt een te sterke groei van de foetus: een hogere vetopstapeling, een grotere placenta en meer vruchtwater zijn hiervan het gevolg. Dankzij het extra ‘babyvet’ ziet de baby er gezonder uit dan hij in werkelijkheid is. Omdat de baby in de baarmoeder gewend is aan veel glucose, produceert zijn lichaam na de geboorte nog veel insuline om te zorgen dat de bloedglucose daalt. Als de baby na de geboorte niet meer zoveel glucose krijgt aangevoerd, kan hij een te laag bloedsuikergehalte krijgen. Een hersenletsel kan hier zelfs het ernstige gevolg van zijn.

Een andere potentieel risico van zwangerschapsdiabetes is vroeggeboorte van de baby vanwege het tekort aan ruimte. Ook is de kans groter dat de baby tijdens de bevalling klem komt te zitten – en daarbij bijvoorbeeld zijn schouder ontwricht of een armpje breekt. Ook is er een groter risico op een niet volledige rijping van de longen van kinderen van moeders met diabetes.
Bij sterke schommelingen in de bloedsuikerspiegel verloopt de rijping namelijk langzamer. Daarbij hebben baby’s van een moeder met onbehandelde zwangerschapsdiabetes een sterk verhoogde kans op het ontwikkelen van diabetes type 2, aangezien de foetus tijdens de zwangerschap ingesteld is op een te hoge bloedsuiker.

Bedreigingen voor de moeder
De moeder heeft als gevolg van zwangerschapsdiabetes een aanzienlijk verhoogde kans op infecties in de nieren, in de blaas, in de baarmoeder en in de baarmoederhals.
Daarnaast komt een langdurige bevalling en/of een keizersnede vaker voor bij grotere baby’s. 75% van de moeders krijgt bij een volgende zwangerschap opnieuw zwangerschapsdiabetes. Daarbij heeft zij, net als de baby, een verhoogde kans om op latere leeftijd ‘echte’ diabetes te ontwikkelen.

Tijdige behandeling is belangrijk:
Herken zwangerschapsdiabetes op tijd!

Zwangerschapsdiabetes treedt meestal op tussen de 24e en 28e week van de zwangerschap. Het is niet gemakkelijk om zwangerschapsdiabetes te herkennen. De symptomen van zwangerschaps-diabetes onderscheiden zich niet direct duidelijk van normale ‘zwangerschapskwaaltjes’, zoals het hebben van dorst en veel moeten plassen. Maar als het ongeboren kind ook nog eens erg groot is voor de duur van de zwangerschap, zijn deze symptomen gezamenlijk een goede aanwijzing voor zwangerschapsdiabetes.

Vragenlijst:

Heeft u een grotere kans op zwangerschapsdiabetes?
Aan de hand van de volgende korte checklist, kunt u nagaan of u een grotere kans heeft op het krijgen van deze
vorm van diabetes.

• Bent u ouder dan 35 jaar?
• Groeit uw baby te snel?
• Heeft u al eerder zwangerschapsdiabetes gehad?
• Is uw cholesterol of uw bloedsuiker te hoog?
• Is er diabetes in uw familie (eerstegraads verwant: moeder, vader, broer of zus)?
• Heeft u eerder een kind gekregen met een geboortegewicht zwaarder dan 4 kilogram?
• Heeft u eerder met sterfte in de baarmoeder te maken gehad (intra-uteriene vruchtdood)?
• Is er teveel vruchtwater in de baarmoeder aanwezig (polyhydramnion)?
• Bent u te zwaar (BMI 30 of hoger), al voor de zwangerschap?
• Heeft u eerder een miskraam gehad?
• Bent u van Hindoestaanse, Antilliaanse, Marokkaanse of Turkse afkomst?

Onderzoekers denken dat deze genetische achtergrond in combinatie met de westerse leefstijl vaker tot zwangerschapsdiabetes leidt dan bij vrouwen met een westerse afkomst.

Beantwoordt u de meeste vragen met ‘ja’? Dan adviseren wij u om contact op te nemen met uw verloskundige of
huisarts voor het meten van uw bloedsuikergehalte of voor verder onderzoek.

Hoe voorkomt u zwangerschapsdiabetes?

Wanneer u zwangerschapsdiabetes wilt voorkomen of als u deze vorm van diabetes heeft, is het niet de bedoeling
om te gaan lijnen. Als gevolg van gewichtsverlies kunnen er namelijk afvalstoffen bij de baby komen. Wel is het
beperken van gewichtstoename van groot belang. Een gezond voedingspatroon zorgt namelijk voor een stabiele
bloedsuikerspiegel!

6 tips voor een gezonde leefstijl

Om gezond te blijven gedurende de zwangerschap – en daarmee zwangerschapsdiabetes te voorkomen, of om
deze diabetes te behandelen – is het volgen van een gezond voedingspatroon en voldoende beweging meestal voldoende.

1. Een gezond voedingspatroon bestaat uit het dagelijks nuttigen van verschillende soorten groenten, fruit, (vette) vis en volkorenproducten. Nuttig zo min mogelijk verzadigd dierlijke vetten zoals boter, vette kaas en vet vlees. Olijfolie en omega-3 vetzuren (in vette vis) zijn daarentegen wel aan te raden.
2. Het is beter om zes kleinere, gezonde maaltijden te nemen en deze te spreiden over de hele dag, in plaats van drie grote maaltijden;
3. De meeste zwangeren snoepen graag, maar eet toch zo min mogelijk snelle, geraffineerde koolhydraten, ofwel suikers. Voeg zelf nergens suiker aan toe en probeer zo veel mogelijk suikerrijke snacks te vermijden zoals koekjes, taart, chocolade. Eet geen producten waar transvetten in zitten zoals chips, patat, kroketten en andere frituurproducten.
4. Weinig energie? Zelf een simpele en gezonde maaltijd koken, is veel gezonder dan een snelle opwarmmaaltijd. Veel van deze maaltijden zitten vol met zout, toegevoegde suikers en vetten, neem deze dus niet! Deze producten zorgen ervoor dat u snel een glucosepiek krijgt. De voedingswaarde van zo’n maaltijd is ook meestal veel te laag.
5. Uiteraard dienen alle zwangere vrouwen goed te letten op voldoende inname van eiwitten, foliumzuur, ijzer, kalk en de nodige vitaminen en mineralen.
   Bijvoorbeeld door een voedingssupplement te slikken speciaal voor zwangere vrouwen.
6. Beweeg rustig maar wel dagelijks, minimaal een half uur. U kunt denken aan zwangerschapsyoga of -gym, fietsen en/of zwemmen. Wandelen en dan vooral in de natuur - op het strand, op de hei of door de bossen – is extra aan te bevelen. De natuur geeft ontspanning en werkt bevorderlijk voor u en uw ongeboren kind!

Als u zwangerschapsdiabetes heeft:
Hoe behandelt u zwangerschapsdiabetes?

Gelukkig kunnen de complicaties van zwangerschapsdiabetes door middel van goede controle en regulering van
de bloedsuikerspiegel tot een minimum beperkt worden.
Net zoals bij patiënten van diabetes type 2 bestaat de behandeling van zwangerschapsdiabetes (meestal) uit het
aanpassen van de voeding, waardoor de bloedsuikerspiegel binnen acceptabele grenzen blijft. Levert dat onvoldoende resultaat op, dan wordt overwogen om insuline te spuiten.
Orale medicijnen die de bloedsuikerspiegel verlagen, worden niet gebruikt omdat deze via de placenta bij de baby kunnen komen.

Stappenplan behandeling zwangerschapsdiabetes

• Gezonde voeding
• Voldoende lichaamsbeweging
• Regelmatig controleren van de bloedsuikerwaarden;
• Extra insuline: Als blijkt dat ondanks gezonde voeding en beweging de bloedsuikerwaarden te hoog blijven, en zwangerschapsdiabetes niet onder controle kan worden gehouden, dan wordt extra insuline toegediend tijdens de zwangerschap. In de meeste gevallen volstaan twee dagelijkse injecties van een middellang werkende insuline. De insulinebehandeling kan veelal worden afgebroken vanaf de dag na de bevalling.

De bevalling en periode erna

Controle

Wanneer u, uw (schoon)dochter of kleindochter zwangerschapsdiabetes heeft, zal de bevalling heel waarschijnlijk
plaatsvinden in het ziekenhuis. Vaak wordt ervoor gekozen om de bevalling rond de 38e week van de zwangerschap in te leiden. De baby is dan nog niet te groot waardoor de kans op complicaties bij de bevalling afneemt. Na de geboorte zal bij de baby de eerste 24 uur regelmatig de bloedsuikerwaarden worden gecontroleerd. Bij de meeste vrouwen verdwijnt zwangerschaps-diabetes binnen 24 uur na de bevalling. Ongeveer zes weken na de bevalling wordt voor de zekerheid het bloedsuikergehalte gecontroleerd om uit te sluiten dat het om ‘blijvende’ diabetes gaat. Wel dient u de bloedsuikerspiegel voortaan in de gaten te houden, aangezien de kans op het ontwikkelen van diabetes op latere leeftijd namelijk al aanzienlijk vergroot is.

Uw baby / de baby van uw (klein)kind

De baby kan een te lage bloedglucosewaarde hebben na de geboorte aangezien de voedingsstoffen vanuit de
placenta wegvallen. Hierom wordt de bloedsuikerspiegel van de baby nog een aantal keer gecontroleerd. Soms
moet de baby extra gevoed worden via een infuus als de bloedglucosewaarde te laag blijft.
Ook de rijping van de longen kan door zwangerschapsdiabetes in het gedrang komen. Als de longen nog niet genoeg gerijpt zijn, kan de ademhaling na de geboorte moeilijk op gang komen. De baby zal dan (tijdelijk) extra zuurstof toegediend krijgen.

^1. De resultaten van dit onderzoek zijn gepresenteerd in het Canadian Medical Association Journal.
https://www.cmaj.ca/content/191/15/E410